Είν' επικίνδυνο πράγμα η τέχνη. Αλλάζει τον κόσμο!

Το σχολικό έτος 2012-2013 οι μαθητές του Τομέα Εφαρμοσμένων Τεχνών του 5^ου ΕΠΑΛ Πάτρας αποφάσισαν να αλλάξουν τη ζωή τους. Θέλησαν να δουν τον κόσμο γύρω τους με άλλο μάτι. Ονειρεύτηκαν, σχεδίασαν και υλοποίησαν τα Πολιτιστικά Προγράμματα Άλλος Κόσμος και Καλλιτεχνικές δημιουργίες - Graffiti στα οποία βασίστηκε το βίντεο Αλλάζω τον κόσμο (μπορείτε να το δείτε πατώντας εδώ).

Στην εποχή της έγχρωμης τηλεόρασης, αλλά της μουντής πραγματικότητας

…των χιλιάδων εικόνων, αλλά των μηδαμινών ονείρων

…των αμέτρητων πληροφοριών, αλλά της δυσκολίας εύρεσης της αλήθειας…

σκοπός των μαθητών ήταν η δημιουργία ενός κόσμου χαρούμενου, όλο χρώμα, που να προτρέπει σε δημιουργικότητα.

Προκειμένου να επιτευχθεί ο σκοπός αυτός, ορισμένοι από τους επιμέρους στόχους που τέθηκαν ήταν οι μαθητές:

- να γνωρίσουν κινήματα, τεχνοτροπίες και εκφραστικά στυλ μιας συγκεκριμένης μορφής τέχνης (ζωγραφικής) μέσα από μελέτη και έρευνα

- να κατανοήσουν τον φυσικό και κοινωνικό κόσμο

- να αντιληφθούν τη σημασία που έχει η αισθητική καλλιέργεια στην προσωπική τους εξέλιξη και ανάπτυξη

- να καλλιεργήσουν την κριτική τους σκέψη διατυπώνοντας προτάσεις, συνδυάζοντας τη θεωρία με την πράξη και ενθαρρύνοντας τις πρωτοβουλίες για καλυτέρευση του κόσμου γύρω τους.

Μέσω της τέχνης, ο μαθητής παρατηρεί τη φύση και μαθαίνει να χρησιμοποιεί τα μάτια του, να ερμηνεύει το περιβάλλον του, να καλλιεργεί την αισθητική του, να εμπλουτίζει τις ικανότητές του, να σχεδιάζει τον κόσμο γύρω του και κατά συνέπεια, να σχεδιάζει το μέλλον του. Τι συνέβη, όμως, και ξαφνικά αποσπάται η τέχνη από τα σχολεία και καταργείται ο Τομέας Εφαρμοσμένων Τεχνών από το νέο Επαγγελματικό Λύκειο;

Η Donis Dondis αναφέρει (το 1973!) ότι «το εκπαιδευτικό σύστημα εξακολουθεί να ρίχνει το βάρος στη γλωσσική παιδεία, αποκλείοντας τις υπόλοιπες ανθρώπινες αισθήσεις και δείχνοντας ελάχιστη ευαισθησία στις πλούσιες οπτικές εμπειρίες του παιδιού... Σε πολλές περιστάσεις, οι μαθητές βομβαρδίζονται από εποπτικά μέσα διδασκαλίας -ταινίες, διαφάνειες, οπτικοακουστικές παρουσιάσεις- αλλά αυτή η προσφορά τούς κάνει ακόμα πιο παθητικούς θεατές» [1]. 40 χρόνια μετά, το εκπαιδευτικό σύστημα εξακολουθεί να αδιαφορεί για την οπτική παιδεία. Αδιαφορεί για την τέχνη, γιατί μέσω αυτής τίθενται υψηλοί στόχοι: καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, καλυτέρευση του κόσμου.

Δεν ξέρω τις πραγματικές αιτίες για τις οποίες καταργήθηκε ο Τομέας Εφαρμοσμένων Τεχνών. Ούτε γιατί οι καθηγητές τους τέθηκαν σε διαθεσιμότητα. Θα ήθελα όμως πολύ να μάθω τους λόγους για τους οποίους οι αναφερόμενοι μαθητές δεν έχουν σήμερα καθηγητές ειδικοτήτων (όπως και πολλοί άλλοι μαθητές των κατηργημένων ειδικοτήτων σε διάφορα σχολεία της Ελλάδας). Μήπως επειδή ήθελαν να αλλάξουν τον κόσμο; Γιατί, ενώ έχουν περάσει 40 μέρες από την έναρξη του σχολικού έτους, οι μαθητές δεν κάνουν μάθημα;

Ίσως το Υπουργείο Παιδείας κατάλαβε ότι είν’ επικίνδυνο πράγμα η τέχνη, γιατί αλλάζει τον κόσμο προς το καλύτερο. Αλλά άφησε να εννοηθεί στα μέσα (όχι μεταφοράς, αλλά προπαγάνδας) ότι “είν’ επικίνδυνο πράγμα η τέχνη”. Έτσι, αόριστα. Και καθώς είναι επικίνδυνο, πρέπει να καταδικαστεί. Όπως καταδικάζει τη βία.

Το Ίδρυμα Ωνάση αναφέρει ως προς το στίχο “είν’ επικίνδυνον πράγμα η βία”, ότι δεν υπήρξαν ούτε υπάρχουν κομματικές ή πολιτικές σκοπιμότητες, αλλά στόχος ήταν η πρόκληση της περιέργειας και του προβληματισμού εκείνων που δεν γνωρίζουν ήδη το έργο του ποιητή Κ.Π. Καβάφη. Ωστόσο, ο συγκεκριμένος στίχος θα συμπληρωθεί στα μέσα μαζικής μεταφοράς όπου έχει αναρτηθεί (“Να μη βιαζόμεθα· είν’ επικίνδυνον πράγμα η βία”).

Είμαι σίγουρη ότι το Υπουργείο Παιδείας δεν έχει κομματικές ή πολιτικές σκοπιμότητες όταν καταργεί τον Τομέα Εφαρμοσμένων Τεχνών από τα ΕΠΑΛ, αλλά στόχος του ήταν η πρόκληση της περιέργειας και του προβληματισμού του κοινωνικού συνόλου. Μπορεί κάποιοι να απαντήσουν ότι οι ειδικότητες του εν λόγω Τομέα εντάσσονται στις Σχολές Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΣΕΚ) και στα Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ). Δηλαδή, όποιος μαθητής θέλει να επιλέξει μία από αυτές τις ειδικότητες θα πρέπει να οδηγηθεί στη μη τυπική εκπαίδευση. Και επιπλέον, η τέχνη δεν χωρά στην τυπική εκπαίδευση, αλλά μόνο στην κατάρτιση!

Ωστόσο, για το γεγονός ότι οι μαθητές δεν έχουν αυτή τη στιγμή καθηγητές δεν υπάρχει καμία δικαιολογία. Το μόνο που θα ανακοινώσει το Υπουργείο κάποια στιγμή είναι: “Θα τοποθετηθούν όλοι οι εκπαιδευτικοί και θα συμπληρωθούν τα κενά! Να μη βιαζόμεθα· είν’ επικίνδυνον πράγμα η βία!”

Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία. Όμως, δεν φοβάμαι. Οι μαθητές μου, έμαθαν να ονειρεύονται, να σχεδιάζουν και να υλοποιούν. Έμαθαν ότι μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο.

Πηγές:

[1] Dondis, D. (2002). Βασικές Αρχές Οπτικής Παιδείας. Πάτρα: ΕΑΠ.

Τι θυμήθηκα τώρα!

Έπαιξα, έπαιξα, έπαιξα… Πραγματικά το ευχαριστήθηκα! “Ευτυχώς” που το κράτος μού έδωσε αρκετό ελεύθερο χρόνο (μέσω της διαθεσιμότητάς μου), τόσο, που να μπορώ να παίξω ασταμάτητα το πιο διάσημο βιντεοπαιχνίδι (έως τώρα), το “Angry Birds”, το οποίο δημιουργήθηκε από την εταιρεία Rovio Entertainment. Πρόκειται για ένα παιχνίδι στο οποίο ο παίκτης ελέγχει ένα σύνολο από πουλιά, που έχουν ως στόχο να ανακτήσουν τα αυγά τους, τα οποία έχουν κλαπεί από ένα σύνολο πράσινων γουρουνιών. Σκοπός του παιχνιδιού είναι να εξολοθρευτούν όλα τα γουρούνια σε κάθε επίπεδο (πίστα).

Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, και όσο ο παίκτης προχωρά σε επόμενες πίστες, ο βαθμός δυσκολίας αυξάνεται. Ενώ αρχικά εμφανίζονται μικρά γουρούνια, που είναι πιο αδύναμα και μπορούν εύκολα να εξολοθρευτούν, στην πορεία εμφανίζονται μεγαλύτερα γουρούνια, πιο ανθεκτικά. Κάποια από αυτά φορούν διάφορα είδη εξοπλισμού όπως κράνη, ενώ εκείνα που φορούν στέμμα είναι ακόμα πιο ανθεκτικά. Αντίστοιχα, όσο ο παίκτης προχωρά στο παιχνίδι, επιπρόσθετα πουλιά γίνονται διαθέσιμα, από τα οποία κάποια έχουν ειδικές ικανότητες και προκαλούν περισσότερη ζημιά, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της εξολόθρευσης. Στο τέλος κάθε πίστας, όταν όλα τα γουρούνια έχουν εξολοθρευτεί, ο παίκτης κερδίζει ένα, δύο ή τρία αστέρια, ανάλογα με το σύνολο των πόντων που του δόθηκαν. Εφόσον ολοκληρωθούν όλα τα επίπεδα, ο απώτερος σκοπός του παιχνιδιού έχει πραγματοποιηθεί. Ο παίκτης είναι νικητής, αφού έχει πετύχει τη νίκη των πουλιών έναντι των γουρουνιών!

Πίσω από την επιτυχία του “Angry Birds” βρίσκεται ο σχεδιαστής Jaakko Lisalo. Η ευκολία στο χειρισμό και στην εκμάθηση του παιχνιδιού, ο κωμικός χαρακτήρας των ηρώων, η απλότητα των γραφικών είναι μερικοί από τους συντελεστές που οδήγησαν στη διασημότητα του παιχνιδιού. Από την άλλη, το ίδιο το παιχνίδι με οδήγησε σε σκέψεις που ταυτίζονται με τη ζωή… Τι θυμήθηκα τώρα…

… Θυμήθηκα που διάβαζα, διάβαζα, διάβαζα… Το χαιρόμουν κι ας ήταν κουραστικό. Γιατί ήθελα να πετύχω το στόχο μου. Να ολοκληρώσω μία πίστα και να πάω στην επόμενη. Η εμπειρία με όπλιζε με όλο και περισσότερα εφόδια, για να το πετύχω. Ήμουν εγώ η σχεδιάστρια της ζωής μου (σύμπτωση που είμαι και γραφίστρια). Κάθε πίστα γινόταν δυσκολότερη, αλλά ήμουν σίγουρη ότι μπορώ να τα καταφέρω. Για να πάω στην επόμενη πίστα, έπρεπε να ολοκληρώσω την προηγούμενη. Δεν χρειαζόταν να “κλέψω” οδηγίες, για να φτάσω κατευθείαν στο τελικό επίπεδο! Τα παιχνίδια δεν σου το επιτρέπουν αυτό. Γιατί ο σκοπός είναι να μάθεις. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που έχεις πολλές ζωές. Ακόμα κι αν χάσεις σε ένα επίπεδο, μπορείς να ξαναπροσπαθήσεις. Ούτως ή άλλως δεν με ενδιέφερε, ούτε βιαζόμουν να φτάσω στην τελική πίστα! Ποιος ξέρει ποια είναι αυτή… Ας είμαι μέσα στο παιχνίδι, έλεγα… Και συνεχώς αγωνιζόμουν, για να μαζεύω αστέρια. Αν (και όταν) κάποια στιγμή κουραζόμουν, θα μπορούσα να αλλάξω την έκδοση του παιχνιδιού. Σχεδίαζα και έπαιζα. Έπαιζα και κέρδιζα.

Για να μην παρεξηγηθώ, δεδομένου ότι πολλοί έχουν περιγράψει τη ζωή ως ένα ταξίδι, μπορώ κι εγώ να την περιγράψω ως ένα παιχνίδι. Και στα δύο μαθαίνεις, και στα δύο έχεις κανόνες. Με τη φράση παίζω και κερδίζω, επομένως, εννοώ ότι ακολουθώ τους κανόνες, προκειμένου να μάθω και να πάω ένα βήμα παραπέρα.

Έπαιζα και κέρδιζα, λοιπόν, ώσπου έγινε κάτι που καμιά φορά γίνεται και στα αληθινά παιχνίδια. Κάποιος ιός πρέπει να μπήκε στην εφαρμογή και έσβησε όλες τις πίστες, των τελευταίων 15 χρόνων! Σε μερικούς που έπαιζαν το ίδιο παιχνίδι έσβησε ακόμα περισσότερες. Προσωπικά, με γύρισαν στην εποχή που πήρα το πτυχίο της Γραφιστικής. Θα μπορούσα τώρα να κάνω αίτηση για ωρομίσθια, ή να διορισθώ κάπου μακριά και να αλλάξω φόντο, ή, ή, ή… Δεν κατάλαβα ακριβώς τι έγινε, αλλά εκεί που εγώ σχεδίαζα, ξαφνικά κάποιος άλλος άρχισε να σχεδιάζει για μένα. Τόσο παιχνίδι πήγε χαμένο. Αν ήμουν μικρό παιδί και έχανα στ ‘αλήθεια όλες τις πίστες, δεν ξέρεις πόσο θα νευρίαζα. Μπορεί να έκλαιγα κιόλας. Άντε να παίξεις πάλι τα πάντα από την αρχή. Τουλάχιστον τώρα ξέρω όλες τις κινήσεις καλά. Ή μήπως όχι;

Στο δικό μου παιχνίδι δεν είχα εχθρό. Δεν υπήρχαν πράσινα γουρούνια, για να εξολοθρεύσω. Έτσι τουλάχιστον νόμιζα, αλλά αποδείχτηκε ότι έκανα λάθος.  Πάντα υπάρχουν γουρούνια! Τι θυμήθηκα τώρα… 

… Θυμήθηκα τη “Φάρμα των ζώων” του Τζωρτζ Όργουελ. Στο βιβλίο αυτό, τα ζώα ενός αγροκτήματος επαναστατούν και ρίχνουν τον άνθρωπο-αφέντη τους, που τα καταπιέζει. Η διοίκηση του κτήματος περιέρχεται στα χέρια των γουρουνιών, που αποδεικνύονται πιο έξυπνα και μορφωμένα από τα άλλα ζώα. Χρησιμοποιώντας, όμως, ως μέσα την προπαγάνδα και την τρομοκρατία, καταφέρνουν να υποδηλώσουν και να αποβλακώσουν τα ζώα σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μην μπορούν να αντιδράσουν σε οτιδήποτε τους επιβάλλεται. Τα δύο γουρούνια που ξεχωρίζουν είναι ο Ναπολέων και ο Σνόουμπωλ, ενώ ο Σκουήλερ, ένα γουρούνι με πολύ παχιά μάγουλα και δεινός ρήτορας, είχε την ικανότητα να κάνει τη νύχτα να φαίνεται μέρα. Τα γουρούνια δεν δούλευαν, αλλά διηύθυναν και παρακολουθούσαν τα άλλα ζώα. Έτρωγαν επίσης περισσότερο, επειδή, όπως έλεγε και ο Σκουήλερ, όχι ότι είναι ατομιστές ή προκειμένου να αποκτήσουν προνόμια, αλλά γιατί τα γουρούνια εργάζονται πνευματικά! [1] Για το χατίρι των άλλων ζώων!

Και τι δεν γίνεται για το (υποτιθέμενο) χατίρι των ζώων. Μέχρι και τροπολογίες περνούν νύχτα, κρυφά από τα άλλα ζώα. Απεργίες “γκρεμίζονται”, σκευωρίες στήνονται, “σύντροφοι” θυσιάζονται, διαταγές εφαρμόζονται, υπερφυσικές δυνάμεις εμφανίζονται. Κατάλογοι με αριθμητικά στοιχεία αποδεικνύουν ότι η παραγωγή αυξάνεται. Τα ζώα δεν δυσπιστούν σε όσα τους σερβίρονται. Όμως, υπάρχουν μέρες που αισθάνονται ότι θα προτιμούσαν να έχουν λιγότερα αριθμητικά στοιχεία και περισσότερη τροφή. Τα γουρούνια μιλούν πάντα για “αναπροσαρμογή” και ποτέ για “περικοπή”, ενώ λένε ότι η αληθινή ευτυχία βρίσκεται στη σκληρή εργασία και στον λιτό τρόπο ζωής. [2] Τι θυμήθηκα τώρα…

… Θυμήθηκα ότι όσα έγραφε ο Όργουελ το 1944, σα να συμβαίνουν σήμερα. Είμαι σίγουρη ότι οι πολιτικοί έχουν διαβάσει το παραπάνω βιβλίο και το εφαρμόζουν κατά γράμμα. Όπως ο ήρωας της ιστορίας Ναπολέων δημιούργησε στην πορεία έναν εχθρό (τον σύντροφό του, Σνόουμπωλ) με σκοπό να τον εξοντώσει, με τον ίδιο τρόπο επενδυτές και σχολιαστές της χρηματιστηριακής κοινότητας, προκειμένου να χαρακτηρίσουν αρνητικά τους λαούς των χωρών Πορτογαλία, Ιταλία, Ελλάδα, Ισπανία, ως υπαίτιους της οικονομικής κρίσης τους ονόμασαν P.I.G.S. (γουρούνια). Με σκοπό να τους εξοντώσουν. Για να κλέψουν ό,τι τους ανήκουν. Μην πιστεύετε στην προπαγάνδα και μην τρομοκρατήστε. Ένα παιχνίδι παίζεται εναντίον μας. Τι θυμήθηκα τώρα…

… Θυμήθηκα το “Angry Birds” και τα πουλιά που μάχονται εναντίον των γουρουνιών (ακόμα και εναντίον των ανθεκτικών με το στέμμα) για να ανακτήσουν τα αυγά τους, τα οποία έχουν κλαπεί.

… Θυμήθηκα ότι κάποιοι ξέχασαν πως όσες πίστες κι αν πήγαμε πίσω, αυτά που μάθαμε δεν ξεχνιούνται!

Πηγές:

http://www.rovio.com/en/our-work/games/view/1/angry-birds

[1] [2] Όργουελ, Τζ. (1979). Η φάρμα των ζώων. Αθήνα: Κάκτος.

Εικόνα: http://images3.wikia.nocookie.net/__cb20120622150126/angrybirds/images/7/7f/Loading_screen.png