Οι Γραφικές Τέχνες του Γουτεμβέργιου

Ο όρος Γραφικές Τέχνες περιέχει το σύνολο των τεχνών, μεθόδων και τεχνικών, με τις οποίες δημιουργούνται τα πρότυπα των εντύπων (οι μακέτες), σχεδιαστικά, ζωγραφικά, φωτογραφικά ή ηλεκτρονικά, από τα οποία κατασκευάζονται οι εκτυπωτικές πλάκες και τυπώνονται σε κατάλληλες επιφάνειες, με σκοπό την παραγωγή μιας σειράς όμοιων αντιτύπων. Οι Γραφικές Τέχνες δηλαδή περιλαμβάνουν τη Γραφιστική (τέχνη των προτύπων των έργων των Γραφικών Τεχνών) και την Τεχνολογία των Εκτυπώσεων (τέχνες, μεθόδους και τεχνικές της κατασκευής των μηχανικών προτύπων και εκτύπωσή τους). Στην ευρύτερη έννοια των Γραφικών Τεχνών περιέχονται και όλες οι διαδικασίες επεξεργασίας και περάτωσης των έντυπων προϊόντων (π.χ. βιβλιοδεσία, συσκευασία, φακελοποιία κ.λπ.) [1].

Οι σπουδές στις Γραφικές Τέχνες (Γραφιστική και Τεχνολογία Γραφικών Τεχνών), παρέχουν θεωρητικές και εφαρμοσμένες γνώσεις, που αναπτύσσουν την οπτική αντίληψη, την αισθητική καλλιέργεια, την ικανότητα σχεδιασμού και έκφρασης, τη δυνατότητα χρήσης υλικών, μέσων και τεχνολογιών που καλύπτουν όλο το φάσμα των διαδικασιών παραγωγής ενός εντύπου, ενώ περιλαμβάνουν και μαθήματα σχεδιασμού πολυμέσων, εφαρμογών διαδικτύου, βιομηχανικού σχεδιασμού, κινούμενου σχεδίου κ.ά. [2].

Στην Ελλάδα, με το άρθρο 82 του νόμου 4172/2013 καταργήθηκε η ειδικότητα Γραφικών Τεχνών από τη Δευτεροβάθμια Τεχνική/Επαγγελματική Εκπαίδευση (τυπική εκπαίδευση), ωθώντας τους μαθητές που ενδιαφέρονται για τις Γραφικές Τέχνες στη μη τυπική εκπαίδευση, χωρίς τη δυνατότητα πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, στην οποία θα μπορούν να εισέρχονται μόνο απόφοιτοι Γενικού Λυκείου. Οι μαθητές που δεν θα έχουν πρόσβαση σε τριτοβάθμιο επίπεδο σπουδών στις Γραφικές Τέχνες, θα επιλέγουν απευθείας την εξειδίκευση (μέσω των ΙΕΚ, κολλεγίων, σεμιναρίων κ.λπ.) χωρίς τη δυνατότητα εξέλιξής τους. Επιπλέον, για τους πτυχιούχους Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης είναι δύσκολη η πρόσβαση σε μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών στη χώρα μας. Γενικότερα, διακρίνεται η έλλειψη ενός πλαισίου που να παρέχει σε μαθητές ευρύτερες γνώσεις στο αντικείμενο των Γραφικών Τεχνών, οι οποίες να εξειδικεύονται με το επίπεδο (Δευτεροβάθμια à Τριτοβάθμια), με τα έτη σπουδών και τις κατευθύνσεις που επιλέγουν, σε προγράμματα που να οδηγούν σε απόκτηση πτυχίου, μεταπτυχιακού και διδακτορικού. Βέβαια το πλαίσιο αυτό θα πρέπει να υποστηρίζει την επιμόρφωση, την έρευνα, την ανταλλαγή μαθητών-φοιτητών, την αλληλεπίδραση μεταξύ των επιμέρους κατευθύνσεων, και να χρηματοδοτείται (φυσικά) από το κράτος. Η ύπαρξη ενός τέτοιου πλαισίου θα μπορούσε να οδηγήσει στο να γίνουμε δημιουργοί Βιομηχανίας Γραφικών Τεχνών και όχι απλοί χρήστες εισαγόμενων προϊόντων (υπολογιστών, σχεδιαστικών προγραμμάτων, μηχανών, τεχνικών, υλικών κ.λπ.), ούτε οι επιστήμονές μας να αποτελούν το “εξαγώγιμο είδος” που έχει την ικανότητα να δημιουργεί μόνο εκτός Ελλάδας.

Άλλωστε, αυτήν τη δημιουργία (Βιομηχανίας Γραφικών Τεχνών) καταφέρνουν άλλες χώρες, καθώς δίνουν μεγάλη σημασία στην Εκπαίδευση των Γραφικών Τεχνών, όπως φάνηκε μέσω των ομιλιών-παρουσιάσεων του 46^ου Συνεδρίου του Διεθνούς Κύκλου των Πανεπιστημίων Γραφικών Τεχνών (IC – International Circle of Educational Institutes for Graphic Arts: Technology and Management). Το Συνέδριο, στο οποίο είχα την τιμή και τη χαρά να συμμετάσχω, πραγματοποιήθηκε στις 26-27 Μαΐου 2014, στο Βραχάτι Κορινθίας (http://www.ic2014athensgreece.gr/). Διοργανωτής του συνεδρίου ήταν η Πανελλήνια Ένωση Πτυχιούχων Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών, και συνδιοργανωτές το Τμήμα Τεχνολογίας Γραφικών Τεχνών του ΤΕΙ Αθήνας και το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών “Γραφικές Τέχνες-Πολυμέσα” της Σχολής Εφαρμοσμένων Τεχνών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου.

Εντυπωσιακή ήταν η μεγάλη συμμετοχή ερευνητών, καθηγητών και επιστημόνων από διάφορα μέρη του κόσμου (αναφέρω τις χώρες αλφαβητικά: Αρμενία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Γερμανία, Ελλάδα, Εσθονία, ΗΠΑ, Κίνα, Κροατία, Ολλανδία, Ουκρανία, Πορτογαλία, Ρωσία, Σερβία, Σλοβενία και Σουηδία [3]), υποστηρίζοντας επάξια τον τίτλο του Διεθνούς. Στόχος του συνεδρίου ήταν να αποτελέσει την αφετηρία για κοινές δράσεις στην έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία. Έχοντας αυτόν το στόχο στο μυαλό μου, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρακολούθησα τα θέματα που σχετίζονται με την Εκπαίδευση των Γραφικών Τεχνών, καθώς μέσα από αυτά αναδεικνύεται η κουλτούρα των διαφορετικών χωρών και η προσέγγιση της Εκπαίδευσης σε κάθε περίπτωση.

Μεγάλη έκπληξη μου προκάλεσε η τεράστια σημασία που δίνουν οι άλλες χώρες στις Γραφικές Τέχνες. Έρευνα, ανταλλαγή μαθητών-φοιτητών μεταξύ διαφόρων λαών, προετοιμασία φοιτητών για έναν συνεχώς εξελισσόμενο κλάδο, και προπαντός παρουσίαση ενός ευρύτερου πλαισίου όπου εντάσσονται οι Γραφικές Τέχνες, το οποίο σχετίζεται με την επικοινωνία, την τέχνη, την τεχνολογία και τις ανθρωπιστικές επιστήμες: αυτά είναι τα κύρια στοιχεία της Εκπαίδευσης των Γραφικών Τεχνών άλλων χωρών.

Όμως σήμερα στην Ελλάδα, η εξαρχής προώθηση της εξειδίκευσης, η μη δυνατότητα εξέλιξης των μαθητών άτυπης επαγγελματικής κατάρτισης και η συνεχόμενη μείωση της χρηματοδότησης από το Κράτος είναι τα κυριότερα προβλήματα της Εκπαίδευσης των Γραφικών Τεχνών (και όχι μόνο), τα οποία οδηγούν τις Γραφικές Τέχνες πολλά χρόνια πίσω. Με τις τακτικές της παρούσας Κυβέρνησης (αλλά και προηγούμενων Κυβερνήσεων) υποβαθμίζεται το αντικείμενο σπουδών, δεν αναγνωρίζεται η αναγκαιότητα ενός τόσο σημαντικού κλάδου που σχετίζεται άμεσα με την τέχνη, τον πολιτισμό της χώρας και την τουριστική βιομηχανία της (βιβλίο, αφίσα, ετικέτα, συσκευασία, γραμματοσειρές, οπτική ταυτότητα κ.ά.), αλλά και με τις νέες τεχνολογίες (web design, e-books, ψηφιακή διαφήμιση κ.ά.), ούτε ενθαρρύνεται ο εκσυγχρονισμός και η έρευνα. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν όσοι ασχολούνται με τις Γραφικές Τέχνες θυμίζουν τις δυσκολίες παραγωγής που αντιμετώπιζε ο Γουτεμβέργιος για την έκδοση των έργων του.

Ο Γουτεμβέργιος (Johann Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg) γεννήθηκε γύρω στο 1400 (λίγες βιογραφικές πληροφορίες είναι γνωστές) στο Μάιντς της Γερμανίας από αριστοκρατική οικογένεια ειδικευμένων τεχνιτών μετάλλου. Ασχολήθηκε από μικρός με μέταλλα, κράματα και καλούπια, αφού μυήθηκε στην τέχνη του χρυσοχόου και του νομισματοκόπου. Κατά τη διάρκεια μιας περιόδου πολιτικών αναταραχών κατέφυγε στο Στρασβούργο, όπου άρχισε να κατασκευάζει καθρέφτες, στην επιφάνεια των οποίων αποτύπωνε κάποιες επιγραφές. Σιγά σιγά προμηθεύτηκε μολύβι και άλλα υλικά κι άρχισε να ασχολείται με ένα ξύλινο πιεστήριο. Πειραματίστηκε με την εκτύπωση μεμονωμένων φύλλων χαρτιού και μικρών βιβλίων. Επέστρεψε στο Μάιντς κάποια στιγμή μεταξύ 1444-1448 με σκοπό να δημιουργήσει μια επιχείρηση εκτύπωσης. Προκειμένου να ολοκληρώσει το μεγάλο του έργο, τη Βίβλο των 42 στίχων (εικόνα), δανείστηκε χρήματα και μη μπορώντας να τα εξοφλήσει εκχώρησε το εργαστήριό του στους δανειστές του. Τελικά το αριστούργημα της τυπογραφικής τέχνης ολοκληρώθηκε για να πληρωθεί ο δανειστής, ιδιοκτήτης πια, του τυπογραφείου του. Ως το θάνατό του ο Γουτεμβέργιος συνέχισε να ασχολείται με την τυπογραφία, και πριν πεθάνει, το 1468, ο άρχοντας της πόλης του Νασάου τον ονομάζει “αυλικό”, προσφέροντάς του κάποια σύνταξη ως ανταμοιβή για το τυπογραφείο που έστησε. Ο Γουτεμβέργιος είχε τη μοίρα άλλων σπουδαίων ανθρώπων, οι οποίοι, πασχίζοντας για τα μεγάλα έργα, δεν δοκίμασαν παρά την αδικία και την καταστροφή [4][5][6].

Ο Γουτεμβέργιος θεωρείται ο πατέρας της τυπογραφίας. Είναι εκείνος που τελειοποίησε τη μέθοδο παραγωγής των κινητών μεταλλικών στοιχείων, επινόησε την τυπογραφική εκτύπωση με τυπογραφικό πιεστήριο, θεμελίωσε την τέχνη της τυπογραφίας και πρόσφερε στην ανθρωπότητα τα μεγάλα έργα του, με κορυφαίο τη Βίβλο των 42 στίχων, το οποίο αποτελεί υπόδειγμα τεχνικής αρτιότητας και αισθητικής πληρότητας [7].

Την εποχή όμως του Γουτεμβέργιου η εφεύρεσή του ήταν επικίνδυνη, γι’ αυτό και ο ίδιος αγωνιζόταν να την κρατήσει μυστική, καθώς ήταν πολύ πιθανό να κατηγορηθεί για μαγεία όποιος κατόρθωνε να πολλαπλασιάζει κείμενα και να παράγει εντελώς όμοια αντίτυπα κάποιου κειμένου. Ιδιαίτερα, όταν με τον τρόπο αυτό αποσπούσε την αποκλειστικότητα παραγωγής τους από κάποια μοναστήρια και αυλές αρχόντων [8]. Η τυπογραφία όμως συνέβαλε μέσω του τυπωμένου βιβλίου (και γενικότερα του εντύπου), που ήταν φθηνό και προσιτό, στην Αναγέννηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού και στην πνευματική ανάπτυξη ολόκληρου του κόσμου. Το 1997, το περιοδικό Time-Life επέλεξε την εφεύρεση του Γουτεμβέργιου ως την πιο σημαντική της δεύτερης χιλιετίας [9].

Είναι κατανοητό ότι οι Γραφικές Τέχνες συμβάλλουν στη δημιουργία και τη διάδοση του πολιτισμού μιας χώρας, παρ’ όλα αυτά προκαλεί έκπληξη γιατί η πολιτεία μας στη σημερινή εποχή αποκλείει με τέτοιον τρόπο την προώθησή τους μέσω της Δημόσιας Παιδείας, τη στιγμή μάλιστα που ιδιωτικοί φορείς διεκδικούν την αποκλειστικότητα των προγραμμάτων σπουδών που αφορούν σε διάφορες, εξειδικευμένες ειδικότητες των Γραφικών Τεχνών.

Ο Γουτεμβέργιος με το έργο του αποδείχθηκε τεχνίτης και καλλιτέχνης, ερευνητής και καινοτόμος, όμως δεν υποστηρίχθηκε από τους άρχοντες και την κοινωνία, δεν χρηματοδοτήθηκε αλλά έπεσε θύμα δανειστών προκειμένου να κάνει το όνειρό του πραγματικότητα. Είμαι σίγουρη ότι η Γερμανία είναι περήφανη γι’ αυτόν, τι σημασία έχει αν τον κυνήγησε όσο ζούσε; Κάπως έτσι κυνηγά και η Ελλάδα τα παιδιά της που έχουν καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα, που θέλουν να δημιουργήσουν και να προσφέρουν το δικό τους λιθαράκι, γιατί επιθυμούν να γίνουν παραγωγοί και όχι τεχνίτες. Ο χώρος των Γραφικών Τεχνών είναι γοητευτικός γιατί περιέχει την τέχνη και την τεχνολογία, τον δημιουργό και το αποτέλεσμα, την έμπνευση και την εξέλιξη, έννοιες που συνεχώς αλληλεπιδρούν και αλληλοεξαρτώνται, και που κυρίως είναι απαραίτητες στην πνευματική ανάπτυξη. Ελπίζω στη δημιουργία εκείνου του πλαισίου Εκπαίδευσης που προανέφερα, το οποίο θα συμβάλει στην εξέλιξη της κοινωνίας και του πολιτισμού.

Εικόνα:

Σελίδα από τη Βίβλο των 42 στίχων του Γουτεμβέργιου: Διαθέσιμο στο: The British Library Board,  <http://www.bl.uk/onlinegallery/hightours/gutenberg/gutenberglge.jpg>

Πηγές:

[1], [4], [7], [8]. Βιθυνός, Μ. & Λυμπεράκης, Α. (2002). Ιστορία της Τέχνης/Ιστορία των Γραφικών Τεχνών, Η Τέχνη και η Επικοινωνία στις Γραφικές Τέχνες, Τόμος Α΄. Πάτρα: ΕΑΠ.

[2] http://www.teiath.gr/sgtks/graphics/categories.php?mid=13259&lang=el

[3]. http://www.ic2014athensgreece.gr/conf_programme.html

[5] http://www.themorgan.org/collections/works/gutenberg/who-was-gutenberg

[6], [9]. http://www.hrc.utexas.edu/exhibitions/permanent/gutenbergbible/gutenberg/#top

Δες μουσική

Η ώρα είναι 8:00 μ.μ. και είμαι έτοιμη να παρακολουθήσω την αγαπημένη μου εκπομπή. Φοράω στα πόδια αθλητικά και στα αφτιά ακουστικά. Συντονίζομαι στον ραδιοφωνικό σταθμό με τις μουσικές που μου αρέσουν και ξεκινάω.

1^ο τραγούδι. Ο ήλιος είναι ακόμα ψηλά, αλλά ξέρω πως πρέπει να δω κι αυτό το ηλιοβασίλεμα. Διασχίζω το δρομάκι που με οδηγεί στη θάλασσα. Το χαμόγελο είναι ήδη στα χείλη μου και τα μάτια μου διασταυρώνονται με άλλα μάτια, στα οποία βλέπω το ίδιο χαμόγελο. Θα’ ναι επειδή αντικρίζουν παρόμοιους ήχους. Η μουσική είναι πραγματικά μια μοναδική συντροφιά.

2^ο τραγούδι. Άλλοι περπατούν με το έτερον ήμισυ ή με φίλους, με την οικογένεια ή με το σκύλο, ενώ αρκετοί χρησιμοποιούν ποδήλατα, μικρά ή μεγάλα, αγωνιστικά ή οικογενειακά. Υπάρχουν όμως κι εκείνοι που τρέχουν με τόσο πάθος. Μια κοπέλα σταματά λαχανιασμένη και πίνει λίγο νερό να ξεδιψάσει. Δύο αγόρια που τρέχουν μαζί της, την παρακινούν να συνεχίσει.

3^ο τραγούδι. Ο κύριος που ψήνει καλαμπόκια έχει ήδη ανάψει φωτιά. Μέχρι να τον ξανασυναντήσω, στην επιστροφή, θα έχει ήδη ψήσει αρκετά. 

4^ο τραγούδι. Μια ομάδα ανθρώπων διαφόρων ηλικιών κάνει γιόγκα με το βλέμμα στραμμένο στον ήλιο που ετοιμάζεται να δύσει. Μοιάζουν να προσεύχονται. Γυμνάζονται, ενώ ταυτόχρονα αφαιρούν κάθε αρνητική σκέψη, καθαρίζουν το μυαλό, αναπνέουν τη θάλασσα και ισορροπούν με τη φύση.    

5^ο τραγούδι. Ψαράδες στην ακτή έχουν στήσει τα καλάμια τους, έχουν ρίξει τα αγκίστρια τους και περιμένουν υπομονετικά κάτι να τσιμπήσει. Το ίδιο αναμένουν και κάποιοι άλλοι στο καΐκι τους, λίγα μόλις μέτρα από τη στεριά.

6^ο τραγούδι. Μυρίζει άνοιξη και καλοκαίρι μαζί, φρεσκοκομμένο χορτάρι και θάλασσα, ενώ καθώς περνά η ώρα οι ευκάλυπτοι αναδύουν όλο και περισσότερο το άρωμά τους. Τα ρουθούνια ανοίγουν και οι αναπνοές γίνονται πιο βαθιές.

7^ο τραγούδι. Στα βράχια, ένα ζευγάρι αγκαλιάζεται. Δεν είναι εδώ για να κρυφτεί, αλλά για να παρακολουθήσει τη δική του ιστορία παράλληλα με την ιστορία του ηλιοβασιλέματος. Κοντά του δύο γλυπτά πουλιά φιλιούνται (εικόνα).

8^ο τραγούδι. Στο παγκάκι δύο κυρίες συζητούν, αλλά δεν κοιτούν η μία την άλλη. Θα έλεγες ότι μιλούν στον ήλιο. Πιο δίπλα, σε ένα αυτοκίνητο, ένα ζευγάρι ηλικιωμένων μοιάζει να σταμάτησε μόνο και μόνο για την ώρα που πλησιάζει.

9^ο τραγούδι. Στον κατακόκκινο πλέον ήλιο ο κόσμος στρέφει το κεφάλι για να τον χαιρετίσει. Είναι ο επίσημος όλων. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που σταματούν για μία φωτογραφία.

10^ο τραγούδι. Φτάνω στο σημείο που ο δρόμος είναι πολύ κοντά στη θάλασσα. Βγάζω το ένα ακουστικό και ακούω το κύμα. Ελάχιστοι, προς το παρόν, κάνουν μπάνιο, ενώ πολλοί προτιμούν το τρέξιμο στην άλλη πλευρά του δρόμου, στο «Πάρκο της Αγυιάς».

11^ο τραγούδι. Συνεχίζω ευθεία και πλέον πατώ στην άμμο. Τα λίγα σύννεφα στον ουρανό ανυπομονούν να χρωματιστούν. Ο ήλιος κρύβεται και τα βουνά έχουν πάρει φωτιά.

12^ο τραγούδι. Σημείο επιστροφής, ακριβώς στα 3 χιλιόμετρα. Κι άλλα τόσα τραγούδια για τον γυρισμό, με εικόνες που κάθε μέρα είναι διαφορετικές. Γιατί κανένα ηλιοβασίλεμα δεν είναι το ίδιο. Η μουσική με βοηθά να βλέπω μόνο ό,τι μου προσφέρει χαρά. Στη θάλασσα, στον ουρανό και στη γη. Όπου κι αν βρίσκομαι, ακόμα κι αν είμαι στο σπίτι μου.

Την ίδια στιγμή, ένας μεγάλος αριθμός ατόμων μόλις έχει παρακολουθήσει τις κατευθυνόμενες ειδήσεις από τα “ανεξάρτητα” ιδιωτικά κανάλια. Την ώρα που άκουγα μουσική, αυτά τα άτομα μάθαιναν για τον ανασχηματισμό που στόχο έχει να διορθώσει τις αδικίες που έγιναν. Στη συνέχεια, σίγουρα κάτι θα ειπώθηκε για ανάπτυξη και μετά από ένα σωρό ανούσιους σχολιασμούς -πάντα- υπέρ της Κυβέρνησης από τους “έγκυρους” δημοσιογράφους, θα διαδόθηκε επιτέλους το πώς πέρασαν οι celebrities το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος. Μετά από τη βόλτα που έκανα, άκου λοιπόν πώς βλέπω (χωρίς να τις βλέπω - αρκούν ελάχιστα λεπτά στο διαδίκτυο, όχι μία αιωνιότητα στα “μεγάλα κανάλια”) τις ειδήσεις αυτές.

Πρώτον, έγιναν αδικίες και δεν θα πληρώσει κανείς γι’ αυτές. Οι απερχόμενοι υπουργοί δήθεν πήραν το μήνυμα και πήγαν στο σπιτάκι τους να ξεκουραστούν. Αρκετό μαύρο έβαλαν στη ζωή μας, σειρά άλλων να βάλουν το χεράκι τους. Ποιον να πρωτοπώ: τον Κεδίκογλου με το μαύρο στην ΕΡΤ; Τον Αρβανιτόπουλο με το μαύρο στην Παιδεία; Τον Γεωργιάδη που δεν περίμενα ότι υπήρχε χειρότερος να τον αντικαταστήσει; Τον Στουρνάρα που θα πάρει προαγωγή; Τον Χατζηδάκη με την ιδιωτικοποίηση των πάντων;

Δεύτερον, ας υποθέσουμε την εξής ανάπτυξη. Παραπάνω περιγράφεται η διαδρομή στην Πάτρα από τη Μαρίνα έως την Πλαζ. Σε ένα φανταστικό σενάριο, η Κυβέρνηση αποφασίζει να ιδιωτικοποιήσει τη συγκεκριμένη διαδρομή, ώστε ιδιωτική εταιρεία να φτιάξει ποδηλατόδρομους (που δεν έχουμε), εστιατόρια και καφετέριες (λες και δεν έχουμε), με στόχο να έρθει η ανάπτυξη στην περιοχή. Δικαιολογία οι δήθεν θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν με τα έργα (γιατί αν τα έργα ήταν δημόσια θα γίνονταν μόνα τους). Στη συνέχεια θα πηγαίνει ο ποδηλάτης να περνά στον ποδηλατόδρομο και θα πληρώνει διόδια, γιατί η ρόδα θα προκαλεί φθορά! Κι εκεί που θα θέλουμε να ακούσουμε το κύμα και να απολαύσουμε τη διαδρομή μέσα στα δέντρα, θα αντικρίζουμε μία ακόμη καφετέρια (που η δημιουργία της θα έχει κλείσει μία άλλη). Αλλά θα έχουμε ανάπτυξη. Φαντάσου το αυτό σε μεγαλύτερο μέγεθος με την ιδιωτικοποίηση των Αιγιαλών. Αυτή η ανάπτυξη σημαίνει ξεπούλημα και δικαίωμα χρήσης μόνο από λίγους. Οι διαχειριστές τους αν μπορούσαν θα ζητούσαν χρήματα ακόμα και από τα πουλιά που πετούν στον αέρα “τους” και τα ψάρια που κολυμπούν στα νερά “τους”.

Τρίτον, οι παρελάσεις των τηλεπαρουσιαστριών και των δισεκατομμυριούχων στα νησιά κατά τη διάρκεια του τριημέρου, έχουν ως μόνο στόχο τον θεατή, διότι με αυτόν τρέφονται. Δεν θα περάσουν καλά, αν δεν γίνουν λίγο παραπάνω διάσημοι. Την ώρα που μπορούμε να απολαμβάνουμε τη διαδρομή μας, αυτοί περιμένουν να γίνουν η εικόνα μας μέσω της δικής τους βόλτας.

Είναι απίστευτες οι εικόνες που επιλέγονται να εμφανιστούν στο κοινό και ιδιαιτέρως απίστευτος ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται. Ας ρίξουμε επιτέλους μαύρο στην προπαγανδιστική τηλεόρασή τους. Οι μόνες έγχρωμες εικόνες είναι αυτές που δημιουργούνται με τη βοήθεια των ήχων που αγαπάμε. Με τα λόγια του συντρόφου, τις συμβουλές των φίλων, το γέλιο των παιδιών. Και σίγουρα με τη μουσική.

Αφιερωμένο:

- σε εκείνους που η κατάθλιψη τους έχει κάνει να πιστεύουν ότι για όλα φταίνε οι ίδιοι.

- στους απολυμένους της ΕΡΤ, με αφορμή τον ένα χρόνο από το μαύρο.

Με λένε σταθερότητα

Το όνομά μου προέρχεται από τη λατινική λέξη Constantinus < constans που σημαίνει ο σταθερός, ο βέβαιος. Την Τετάρτη 21 Μαΐου στον Ιερό Ναό Αγίου Κωνσταντίνου και Αγίας Ελένης στην Αγυιά Πατρών, στο κήρυγμα του Μητροπολίτη Πατρών ακούστηκε πολλές φορές (θα ήθελα να τις είχα μετρήσει) η λέξη σταθερότητα, η οποία συνδέθηκε με το όνομα του Αγίου Κωνσταντίνου, τιμώντας τη μνήμη του. Η σταθερότητα τονίστηκε τόσο πολύ που θεωρώ αδύνατον να μην έχει χαραχθεί στο μυαλό των παρευρισκόμενων.

Δεν θυμάμαι άλλη φορά, ανήμερα της γιορτής μου να ακούσω αντίστοιχο κάλεσμα προς τους πιστούς. Κάλεσμα προς τη σταθερότητα (εννοείται στην Πίστη, στο Ευαγγέλιο κ.λπ.). Όμως, δεν μπορούσα να μην συνδέσω τη συγκεκριμένη λέξη με την Κυβέρνηση, δεδομένου ότι όλον αυτόν τον καιρό βγαίνει από τα χείλη της, καθώς πρόκειται για την αγαπημένη της λέξη. Από την άλλη, μπορεί να μην θυμάμαι αντίστοιχο Λόγο, επειδή παλιότερα δεν ξεστομίζονταν ταυτόχρονα η λέξη αυτή από τα πιο ασταθή ανθρωποειδή, των οποίων η μόνη σταθερά που έχουν σχετίζεται με την προσκόλληση στο χρήμα, την εξουσία και τον εγωισμό. Επομένως θα μου πείτε, όποιος έχει τη μύγα… μυγιάζεται. Δηλαδή, με ενοχλεί η Κυβέρνηση κι εγώ ρίχνω ευθύνες στον Μητροπολίτη! Ακριβώς.

Γιατί η λέξη αυτή «παίζει» πολύ από τα κυβερνητικά στελέχη και τα παπαγαλάκια τους, εκβιάζοντας ότι θα έρθει η καταστροφή του κόσμου, αν καταψηφιστούν στις Ευρωεκλογές. Δεν την λες, λοιπόν, αυτή τη λέξη 4 μέρες πριν τις εκλογές σε μία κατάμεστη Εκκλησία. Διότι ο Μητροπολίτης αναφέρθηκε και στο γεγονός ότι πρέπει να υπάρχει σταθερότητα στην πολιτική (για παράδειγμα όταν είπε ότι οι πολιτικοί πρέπει να βαδίζουν με το Ευαγγέλιο), και εφόσον έγινε αναφορά στην πολιτική, γιατί δεν είπε ότι η λέξη σταθερότητα χρησιμοποιείται λάθος από την Κυβέρνηση, η οποία το μόνο που έχει στο μυαλό της είναι η δική της επιβίωση και όχι των πολιτών; Ίσως για να μην φαίνεται (αλήθεια;) ότι υποδεικνύει, ίσως επειδή θεωρεί (αλήθεια;) ότι όλοι όσοι τον ακούν αντιλαμβάνονται την πραγματική όψη όσων συμβαίνουν και δεν παραπλανιούνται, ίσως γιατί δεν πιστεύει (αλήθεια;) ότι υπάρχει κόσμος που ψηφίζει δολοφόνους ναζί και κουστουμαρισμένους ακροδεξιούς.

Δεν θα έγραφα ένα άρθρο για τη σταθερότητα λίγο πριν τις εκλογές, με αφορμή την ετυμολογία του ονόματός μου, παρά μόνο αν ήθελα να καταδικάσω τον επικοινωνιακό (και καθόλου αληθινό) τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιείται η λέξη. Γιατί σταθερός είναι αυτός που δεν μετακινείται, που διατηρεί τη θέση του αμετάβλητη, που εμμένει στην αρχική του τοποθέτηση. Ποιος είναι λοιπόν σταθερός; Ο Σαμαράς με «σταθερά βήματα μπροστά»; Αν υποθέσουμε ότι είναι σταθερός λέει ψέματα, γιατί άλλα έλεγε πριν τις εκλογές του 2012 και άλλα έπραξε. Αν υποθέσουμε ότι λέει αλήθεια τότε θα παραμείνει σταθερός και αμετάβλητος στη μνημονιακή του θέση.

Στις Ευρωεκλογές ας τιμωρήσουμε σταθερά και βέβαια τα Σαμαροβενιζελοφασιστοαπολιτίκ ανδρείκελα που έχουν το θράσος να μιλούν για τη σωτηρία της χώρας. Αμήν.

Εξαρτημένη ανεξαρτησία

Στην αίθουσα όπου εξελίσσονταν το «Συνέδριο των Χρωμάτων» επικράτησε σιωπή. Τα χρώματα μόλις είχαν μάθει ότι δεν ήταν ανεξάρτητα. Στο παρελθόν είχαν ξαφνιαστεί ξανά, όταν τους ανακοινώθηκε ότι όλα (τα χρώματα) προέρχονται από το λευκό φως! Το κάθε χρώμα γνώριζε ότι μπορεί να προκαλέσει φυσιολογικές αντιδράσεις και ψυχολογικές επιδράσεις στους ζωντανούς οργανισμούς και θεωρούσε τον εαυτό του μοναδικό. Για παράδειγμα, το κόκκινο ήταν περήφανο για την ικανότητά του να δίνει ενέργεια και δύναμη, και το μπλε για τις κατευναστικές και ηρεμιστικές του ιδιότητες. Ο διαφορετικός χαρακτήρας τους, τα έκανε να πιστεύουν ότι το καθένα δρα και γίνεται αντιληπτό ως ανεξάρτητο. Μελέτες, όμως, επιστημόνων και καλλιτεχνών κατέληξαν σε συμπεράσματα όπως τα παρακάτω:

Εικόνα 1

1. Το κόκκινο, το πορτοκαλί και το κίτρινο ονομάζονται θερμά χρώματα, ενώ το πράσινο, το μπλε και το μοβ ονομάζονται ψυχρά. Ο Johannes Itten όμως χαρακτήρισε τη διαφοροποίηση των χρωμάτων πολύ παραπλανητική [1], καθώς τα χρώματα δρουν άλλοτε ως ψυχρά και άλλοτε ως θερμά, ανάλογα με την τοποθέτησή τους πλάι σε θερμότερους και ψυχρότερους τόνους. Στην εικόνα 1, το μοβ χρώμα είναι ψυχρό όταν σχετίζεται με το θερμό κόκκινο, ενώ είναι θερμότερο όταν τοποθετείται δίπλα στο μπλε.  

Εικόνα 2

2. Ένα μοβ που περιέχει περισσότερο κόκκινο είναι θερμότερο από ένα μοβ που περιέχει περισσότερο μπλε (εικόνα 2). Ο Rudolf Arnheim [2] ανέφερε πως αυτό που προσδιορίζει την εντύπωση της θερμότητας ή ψυχρότητας ενός χρώματος δεν είναι το ίδιο το χρώμα, αλλά το χρώμα προς το οποίο συγκλίνει.

Εικόνα 3

3. Ο Josef Albers σημείωσε ότι το ίδιο χρώμα σε δύο διαφορετικά φόντα φαίνεται σαν δύο διαφορετικά χρώματα [3]. Κατά την αλληλεπίδραση των χρωμάτων, οι χρωματικές ιδιότητες μιας επιφάνειας επηρεάζονται από τις ιδιότητες του φόντου της και γενικότερα από τα χρώματα που την περιβάλλουν, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται οπτικές απάτες και ψευδαισθήσεις. Στην εικόνα 3, τα δύο Χ φαίνονται εντελώς διαφορετικά σε απόχρωση και φωτεινότητα, αλλά όπως φαίνεται στο σημείο επαφής τους τα χρώματα αυτά είναι ίδια.

Ο Arnheim [4] συμπλήρωσε ότι η ταυτότητα του χρώματος δεν εδρεύει στο χρώμα καθεαυτό, αλλά καθιερώνεται μέσω των σχέσεών του. Το κάθε χρώμα εξαρτάται από την υποστήριξη όλων των άλλων. Και ο Itten [5] τόνισε ότι κάθε μεμονωμένο χρώμα θα πρέπει να γίνεται αντιληπτό και να βιώνεται μέσω των ατέλειωτων συνδυασμών του με τα άλλα χρώματα.

Ψίθυροι αντικατέστησαν τη σιωπή. Μετά το σοκ που υπέστησαν, τα χρώματα άρχισαν να συνομιλούν. Όσα έμαθαν σήμερα έμοιαζαν φυσιολογικά. Άλλωστε όλες οι παρατηρήσεις και οι μελέτες αφορούσαν στην ανθρώπινη αντιληπτική ικανότητα διάκρισης των χρωμάτων. Επομένως, οι άνθρωποι είχαν κάθε δικαίωμα να καταθέσουν τα αποτελέσματα των ερευνών τους για την αλληλοεπίδραση μεταξύ των χρωμάτων.

Τι θα συνέβαινε όμως αν τα χρώματα ήταν ομιλητές σε «Συνέδριο Ανθρώπων»; Ας κάνω το ερώτημα λίγο πιο συγκεκριμένο και επίκαιρο. Τι θα συνέβαινε αν τα χρώματα ήταν ομιλητές σε «Συνέδριο Ανεξάρτητων Υποψήφιων Πολιτικών», με συμπεράσματα αντίστοιχα με τα παραπάνω; Η απάντηση είναι ότι οι Ανεξάρτητοι (θα περιοριστώ σε αυτή τη λέξη για λόγους οικονομίας) δεν θα δέχονταν τα συμπεράσματα. Γιατί είναι Ανεξάρτητοι, που σημαίνει ότι δεν εξαρτώνται, δεν επηρεάζονται από κανέναν.

Ο καθένας από αυτούς, ως Ανεξάρτητος, ενώ έχει επιδράσεις σε ζωντανούς οργανισμούς, θεωρεί ότι γίνεται αντιληπτός ως μοναδικός, κάτι σαν πρωταγωνιστής δηλαδή. Με αυτήν την έκφραση μού έρχεται στο μυαλό ένας Ανεξάρτητος που στην ερώτηση αν χαρακτηρίζεται θερμός ή ψυχρός (κόκκινος ή μπλε, αριστερός ή δεξιός, πάρτε το όπως θέλετε) απαντά ότι δεν έχει ξεκάθαρο χαρακτήρα, όλα είναι σχετικά. Μετά τις Ευρωεκλογές θα δει πως θα έχει διαμορφωθεί το τοπίο και θα αποφασίσει. Είναι κάτι σαν το μοβ δηλαδή. Αν βγει το κόκκινο θα θέλει να συνεργαστεί μαζί του, αλλά ταυτόχρονα θα δείχνει τον ψυχρό του χαρακτήρα. Αν βγει το μπλε θα συνεργαστεί μαζί του, αναδεικνύοντας τη θερμή πλευρά του εαυτού του για το καλό της χώρας. Δεν είναι τυχαίο που στο σήμα της παράταξής του έχει τόσο το κόκκινο (στα αριστερά!) όσο και το μπλε (στα δεξιά!). Μπορεί ο Itten να χαρακτήρισε τη διαφοροποίηση των χρωμάτων σε θερμά ή ψυχρά παραπλανητική, όμως εγώ χαρακτηρίζω άκρως παραπλανητική την τοποθέτηση του παραπάνω Ανεξάρτητου, καθώς με λίγα λόγια μάς λέει ότι δεν ξέρει τι χρώμα είναι!

Κάτι αντίστοιχο ισχύει γενικά για εκείνους που κατεβαίνουν ως Ανεξάρτητοι, κυρίως στις Δημοτικές και Περιφερειακές Εκλογές (ξαφνικά είναι όλοι Ανεξάρτητοι). Παραφράζοντας την άποψη του Arnheim θα έλεγα ότι αυτό που προσδιορίζει τον χαρακτήρα σου δεν είναι το πώς ονομάζεσαι ή τι δηλώνεις ότι είσαι, αλλά ο χώρος προς τον οποίο συγκλίνεις. Αριστερά, δεξιά, κέντρο, άσπρο ή μαύρο;

Επιπλέον, ορισμένοι άλλαξαν φόντο και νομίζουν ότι δεν είναι το ίδιο χρώμα, αλλά διαφορετικό. Σκοπός τους είναι να δημιουργήσουν οπτικές απάτες και ψευδαισθήσεις. Δηλαδή πριν αποτελούσαν το Χ μπροστά από τον πράσινο ήλιο και τώρα αποτελούν το Χ μπροστά από το λαδί της ελιάς! Αποδίδοντας και πάλι διαφορετικά τον Arnheim, θα πω ότι η ταυτότητα του κόμματος δεν εδρεύει στο λογότυπο, αλλά καθιερώνεται μέσω των σχέσεών του. Από αυτές τις σχέσεις καθιερώνεται και η ταυτότητα της Νέας Δημοκρατίας, η οποία εξαρτάται και υποστηρίζεται από φασιστικά στελέχη. Ή μήπως και αυτά τα στελέχη είναι Ανεξάρτητα;

Αν τα χρώματα ήταν σε «Συνέδριο Ανεξάρτητων Υποψήφιων Πολιτικών» θα τους δίδασκαν την έννοια της αλληλοεπίδρασης. Η αποδοχή των συμπερασμάτων βέβαια εξαρτάται από την ανθρώπινη αντιληπτική ικανότητα!

Πηγές:

[1], [5]. Ίττεν, Γ. (1998). Τέχνη του χρώματος. Αθήνα: Ένωση Καθηγητών Καλλιτεχνικών Μαθημάτων.

[2], [4]. Arnheim, R. (2005). Τέχνη και Οπτική Αντίληψη: Η ψυχολογία της δημιουργικής όρασης. Αθήνα: Θεμέλιο.

[3]. Albers, J. (2006). Interaction of Color. Revised and Expanded Edition. Yale University Press.

Ανάσταση

Πέρυσι, Μεγάλη Παρασκευή βρισκόμουν στην Μητρόπολη Κερκύρας, στον Ιερό Ναό της Αγίας Θεοδώρας, όπου μπορούσε κανείς να παρατηρήσει την έντονη παρουσία του μοβ χρώματος τόσο στον στολισμό όσο και στα ρούχα των ιερέων, προκειμένου να δηλωθεί η έννοια του πένθους. Αυτή ήταν η αφορμή για να γράψω το άρθρο με τίτλο «Το χρώμα τηςδημοκρατίας». Φέτος, παρακολούθησα την Ακολουθία της Αποκαθήλωσης στον Ιερό Ναό Ζωοδόχου Πηγής, Μητρόπολης του Αγρινίου. Το μοβ χρώμα ήταν παρόν, όπως και το συγκινησιακό κλίμα που με τον ίδιο τρόπο κάθε χρόνο κάνει τα μάτια των πιστών να βουρκώνουν. Τη στιγμή που μεταφέρεται ο στολισμένος Επιτάφιος στο κέντρο, μπροστά από το ιερό, ώστε να γίνει η αναπαράσταση της ταφής, νιώθω μία ανατριχίλα διαβάζοντας τις λέξεις που κοσμούν περιμετρικά τον Επιτάφιο: «ANACTA O ΘΕΟC… Η ΕΛΛΑΔΑ; ΘΑ ΑΝΑCΤΗΘΕΙ; !!!»

Σε δευτερόλεπτα κυριεύομαι από ερωτήματα. Γιατί αυτό το θρησκευτικοπολιτικό μήνυμα στον Επιτάφιο; Ποιο είναι το νόημα του μηνύματος; Η Ελλάδα θυσιάστηκε; Για ποιον θυσιάστηκε; Σε ποιον απευθύνεται η ερώτηση αν θα αναστηθεί; “Πρέπει” να αναγράφονται τέτοια μηνύματα στον Επιτάφιο; Αυτές οι ερωτήσεις απασχόλησαν το μυαλό μου για αρκετή ώρα, και η προσοχή μου αποσπάστηκε προσπαθώντας να βρω απαντήσεις.

Υποτίθεται ότι όλα όσα συμβαίνουν στη χώρα έχουν ως στόχο τη σωτηρία της. Αυτό ευαγγελίζεται η Κυβέρνηση, η οποία νομίζει ότι είναι ο Θεός που στέλνει τα παιδιά του σε θυσία. Όμως, κανείς δεν θέλησε να στερηθεί εκούσια όσα έχει αποκτήσει με αγώνα. Ιδιαίτερα, κανείς δεν θέλησε (στην προκειμένη περίπτωση) να στερηθεί τη ζωή του με πρόσχημα τη σωτηρία της χώρας. Επομένως, δεν μιλάμε για θυσία, μιλάμε για γενοκτονία. Γενοκτονία είναι, επιπλέον, το γεγονός ότι οι θάνατοι έχουν ξεπεράσει τις γεννήσεις. Το ερώτημα, λοιπόν, για την Ανάσταση της Ελλάδας, περιμένει μία ελπιδοφόρα απάντηση ότι τα δεδομένα θα ανατραπούν. Ωστόσο, μένοντας στο ερώτημα και βλέποντάς το μάλιστα πάνω στον Επιτάφιο είναι σα να βρισκόμαστε στον επιτάφιο θρήνο της Ελλάδας. Έτσι ένιωσα και πιστεύω ότι αντίστοιχα συναισθήματα είχαν όσοι αντίκριζαν τον Επιτάφιο. Είναι όμως σωστή αυτή η κίνηση; Ο καθένας από εμάς περιμένει λίγο πολύ ένα θαύμα, και ξαφνικά βλέπει την Εκκλησία να περιμένει το θαύμα και η ίδια. Ή μήπως τελικά δεν είναι έτσι;

Εδώ θα ανοίξω μία παρένθεση καθώς, έχοντας στο μυαλό μου την δραματική ταινία “Αμήν.” (2002) του Κώστα Γαβρά, αρχίζω να αντιλαμβάνομαι τα πράγματα διαφορετικά. Η ταινία βασίζεται στην ιστορία του χημικού Κουρτ Γκερστάιν, υπαρκτό πρόσωπο και αξιωματικός των Ες-Ες που προσπάθησε αποτυχημένα να ευαισθητοποιήσει την Καθολική Εκκλησία σχετικά με το Ολοκαύτωμα. Από την άλλη, ο Ρικάρντο, φανταστικός χαρακτήρας, είναι εμπνευσμένος από υπαρκτούς καθολικούς ιερείς που αγωνίστηκαν να αντιταχθούν στην αγριότητα και δεν συμβιβάστηκαν με τους ιεραρχικά ανώτερους που αδιαφόρησαν για την γενοκτονία των Εβραίων. Ο Γαβράς ξαναλέει την ιστορία του Ολοκαυτώματος, όμως δεν μιλάει για τα θύματα αλλά για τους θύτες. Ιδιαίτερα για την περίπτωση της Εκκλησίας, που δεν λειτούργησε ως ανώτερος ηθικός φορέας, αλλά περιορίστηκε στις διπλωματικές θέσεις της.

Αν και δεν έχουμε δει ένα ξεκάθαρο μήνυμα από την Εκκλησία αναφορικά με την Ελλάδα της κρίσης, θεωρώ ότι ο “επαναστατικός” (όπως χαρακτηρίστηκε στο διαδίκτυο) Επιτάφιος (αντίστοιχος με τον Ρικάρντο) δεν απευθύνεται στον απλό λαό. Δεν απευθύνεται στα θύματα αλλά στους θύτες. Στέλνει το σύνθημά του σε εκείνους που συνεχίζουν το καταστροφικό τους έργο. Αυτούς προσπαθεί να συγκινήσει, και πιθανόν επέλεξε έναν τρόπο όχι προφορικό (όπως θα ήταν ένα κήρυγμα), αλλά γραπτό, τοποθετημένο συμβολικά εκεί που θα προσέλθουν οι πιστοί και οι “πιστοί”, για να προσκυνήσουν.

Βγαίνοντας από την Εκκλησία και φορτισμένη από τις σκέψεις, ξαφνικά αντικρίζω έναν τοίχο γεμάτο με αφίσες, στις οποίες αναγράφονται:

«ΔΕΝ ΞΕΧΝΑΜΕ. ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΘΑ ΚΑΝΟΥΜΕ στην ΚΑΛΠΗ όταν ΠΑΜΕ».

Οι απολυμένοι και οι σε διαθεσιμότητα καθηγητές Αιτωλοακαρνανίας στέλνουν το δικό τους μήνυμα. Αυτοί που έδωσαν την ψήφο τους, διαπράττοντας τα σύγχρονα εγκλήματα κατά των βασικών αγαθών του ελληνικού λαού, έχουν ευθύνη και ονοματεπώνυμο [1]. Και θα τιμωρηθούν. Σε αυτούς απευθύνεται το μήνυμα, στους θύτες δηλαδή και πάλι. Το κόκκινο χρώμα της ΕΠ-ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ τραβά την προσοχή και είναι αδύνατον να μην διαβαστεί. Ίσως γι’ αυτό την επόμενη μέρα οι αφίσες είχαν εξαφανιστεί από τον συγκεκριμένο τοίχο. Γιατί “ενοχλούσαν” τα βλέμματα των ενόχων. Των ενόχων που τη μια στιγμή διάβαζαν «Η Ελλάδα; Θα αναστηθεί;» Και η απάντηση ήταν «Ανάσταση θα κάνουμε στην κάλπη όταν πάμε». Δεν ξέρω αν αυτοί οι άνθρωποι ταρακουνήθηκαν έστω και λίγο από τις παραπάνω φράσεις. Δεν ξέρω αν τους αγγίζουν τα λόγια των πονεμένων ανθρώπων που έχουν χάσει τους αγαπημένους τους, τη δουλειά τους, το σπίτι τους, τη γη τους, τα κεκτημένα τους. Το μόνο που ξέρω είναι ότι θα τιμωρηθούν, όπως τιμωρούνται οι προδότες. Κι εγώ σε αυτό το άρθρο, σε αυτούς απευθύνομαι…

Πηγές:

[1]. http://diathesimoiekp.blogspot.gr/2014/04/blog-post_24.html

Brad Pitt πλεόνασμα

Το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας απέσπασε φέτος η ταινία “12 χρόνια σκλάβος” (12 years a slave) του Steve McQueen. Ίσως στο ελληνικό κοινό δεν έγινε ιδιαίτερα γνωστή η διαμάχη που αφορούσε στην αφίσα που προωθούσε την ταινία στους ιταλικούς κινηματογράφους. Σε αντίθεση με τις αμερικανικές αφίσες στις οποίες όλος ο διαφημιστικός χώρος καταλαμβάνονταν από τον πρωταγωνιστή της ταινίας Chewitel Ejiofor, στις ιταλικές αφίσες κυριαρχούσαν τα πρόσωπα των (λευκών) συμπρωταγωνιστών, του Brad Pitt και του Michael Fassbender, ενώ σε μικρό χώρο κάτω δεξιά μπορούσε να παρατηρήσει κανείς τη φιγούρα του αφροαμερικανού ηθοποιού.

Το αμερικανικό κινηματογραφικό στούντιο Lionsgate ζήτησε την απόσυρση των παραπάνω παραλλαγών, υποστηρίζοντας νομικούς λόγους. Θεώρησε τις αφίσες απαράδεκτες και ανέφερε ότι δεν έχουν εγκριθεί από κανέναν από τους παραγωγούς ή τους δικαιοπαρόχους της ταινίας. Η BMI, εταιρεία διανομής ταινιών στην Ιταλία, ζήτησε συγνώμη και ανακάλεσε τις εναλλακτικές αφίσες, οι οποίες απλώς προσπαθούσαν να προσελκύσουν το ιταλικό κοινό να αγοράσει εισιτήρια για την ταινία, προβάλλοντας πιο γνωστούς ηθοποιούς. Πολλοί παρατηρητές θεώρησαν την αφίσα ρατσιστική, ενώ ορισμένοι σχολιαστές υπεραμύνθηκαν των αφισών αυτών λέγοντας ότι αυτό είναι το marketing και εφόσον ο στόχος έχει επιτευχθεί (αγορά εισιτηρίων) δεν βρίσκουν κάτι μεμπτό στην όλη υπόθεση, και δεν αντιλαμβάνονται την οργή που έχει προκαλέσει το συγκεκριμένο θέμα.

Ο Brad Pitt αν και έχει έναν πολύ μικρό ρόλο στην ταινία, είναι ένας από τους μεγαλύτερους αστέρες κινηματογράφου στον κόσμο. Αντίθετα, ο Chewitel Ejiofor, ο οποίος εμφανίζεται σε κάθε καρέ της ταινίας, στον ρόλο της πραγματικής φυσιογνωμίας του Solomon Northup, ενός ελεύθερου μαύρου Νεοϋορκέζου που πουλήθηκε από δουλεμπόρους το 1841, δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός. Παρ’ όλα αυτά δημιουργήθηκαν δύο αφίσες με τους φημισμένους -και λευκούς- πρωταγωνιστές, αν και θα μπορούσε να προωθηθεί και μία τρίτη αφίσα με τον ήρωα της ιστορίας. Γιατί αναρωτιέμαι, αν στην ταινία συμπρωταγωνιστής ήταν ο Will Smith, δεδομένου ότι είναι διάσημος, θα προβάλλονταν μόνο αυτός στο ιταλικό κοινό;

Βέβαια, εκείνοι που θεωρούν ότι η αφίσα λειτουργεί ως “κράχτης” δεν έχουν άδικο. Η αφίσα είναι ένα έντυπο που έχει ως στόχο τη μετά­δοση μιας οπτικής πληροφορίας, δηλαδή ενός γεγονότος, ενός μηνύματος, μιας ιδέας, την προώθηση ενός προϊόντος, την προ­βολή μιας εταιρείας ή ενός προσώπου κ.λπ. Στην αφίσα, η σύνθεση εικόνας και λόγου οργανώνονται με τέτοιον τρόπο και τέτοια δομή, ώστε να προκαλέσει ενδιαφέρον στο θεατή μέσα σε ελάχιστα λεπτά ή και δευ­τερόλεπτα. Όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε, μέσω της εν λόγω αφίσας δεν προκαλείται μόνο η προσοχή του θεατή, αλλά μεταδίδεται και ένα μήνυμα. Η BMI ζήτησε συγνώμη και απέσυρε τις εναλλακτικές αφίσες πολύ απλά γιατί μετέδιδε το λάθος μήνυμα. Ίσως σε κάποια άλλη περίπτωση η αλλαγή της αφίσας να μην προκαλούσε αντιδράσεις. Αλλά, σε μία ταινία που το κεντρικό της θέμα είναι η δουλεία και γενικότερα οι φυλετικές διακρίσεις, οι αφίσες με τους Pitt και Fassbender προκαλούν. Όσοι υπερασπίζονται τις προτάσεις αυτές ενδιαφέρονται μόνο για το επικοινωνιακό κόλπο με σκοπό το κέρδος. Άσχετα με το ποιο είναι το πραγματικό μήνυμα, με το αν παραπλανάται ο θεατής, με το αν υπάρχουν νομικά ζητήματα.

Τέτοια επικοινωνιακά κόλπα η παρούσα κυβέρνηση (και οι κυβερνήσεις στο παρελθόν, για να είμαι δίκαιη) γνωρίζει πολλά και τα χρησιμοποιεί όποτε της δοθεί η ευκαιρία. Τον Ιανουάριο η Νέα Δημοκρατία κυκλοφόρησε, μέσω Facebook, την (πολύ κακόγουστη) αφίσα στην οποία αναφέρονταν ότι με εντολή του πρωθυπουργού 17.700.000 από “μίζες” επιστρέφουν στον ελληνικό λαό (αλήθεια μόνο τόσες ήταν οι μίζες;). Στη συνέχεια ξεκίνησε το παραμύθι με το πρωτογενές πλεόνασμα, το οποίο ποτέ δεν θα μάθω πόσο ακριβώς είναι. Πάντως, μέρος αυτού θα μοιραστεί σε ευπαθείς ομάδες και ένστολους, χωρίς όμως να έχουν ξεκαθαριστεί τα κριτήρια των “τυχερών” δικαιούχων που θα λάβουν το επίδομα. Τα χρήματα αυτά λειτουργούν ως ένας άλλος Brad Pitt. Ας δούμε τις ομοιότητες:

1. Η ταινία αναφέρεται στον σκλάβο Solomon Northup και φανερώνει τον βάναυσο τρόπο που κακομεταχειρίζονταν οι “ανώτεροι” λευκοί τους καταπιεσμένους και αδύναμους της εποχής. Η αφίσα όμως παρουσιάζει τον όμορφο και διάσημο Brad Pitt.

- Στη σημερινή εποχή κάποιοι που θεωρούν τον εαυτό τους “ανώτερο” έχουν εξαθλιώσει έναν ολόκληρο λαό, με πρόσχημα τη σωτηρία της χώρας. Η ανεργία, η πείνα, η απόγνωση, οι αυτοκτονίες, η μείωση γεννήσεων απέχουν παρασάγγας από την έννοια της σωτηρίας. Όμως, αυτά δεν πρέπει να αναφέρονται γιατί ενισχύουν την εθνική μας κατάθλιψη (!). Καλύτερα να παρουσιάσουμε το όμορφο και διάσημο πρωτογενές πλεόνασμα.

2. Με τον τρόπο με τον οποίο προωθήθηκε ο Brad Pitt μέσω της αφίσας, φαίνεται ως βασικός πρωταγωνιστής.

- Το πρωτογενές πλεόνασμα και κάθε επιστροφή χρημάτων από μίζες μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι ένα σημαντικό γεγονός (διάσημο θα έλεγα για να συνεχίσω τον παραλληλισμό). Δεν είναι όμως παρά ένα ελάχιστο στοιχείο της πραγματικότητας. Γιατί όταν οι μισθωτοί έχουν χάσει χιλιάδες ευρώ το χρόνο, όταν πολλοί έχουν οδηγηθεί στην ανεργία, όταν οι συνταξιούχοι δεν πληρώνονται σύμφωνα με τα χρήματα που τους έχουν παρακρατηθεί κατά τη διάρκεια του εργασιακού τους βίου, τότε τα 500 ευρώ που μπορεί να αντιστοιχεί σε κάθε περίπτωση (από αυτή που ακόμα ψάχνεται) είναι ψίχουλα. Να μην τα πάρουν; Να τα πάρουν, αλλά όχι να ονομάσουμε επιτυχία, τα επικοινωνιακά κόλπα της κυβέρνησης.

3. Ο Brad Pitt χρησιμοποιήθηκε ως κράχτης, για να τραβήξει την προσοχή του ιταλικού κοινού και να αυξήσει τις πωλήσεις των εισιτηρίων.

- Το πρωτογενές πλεόνασμα είναι κράχτης, αν μη τι άλλο, για να τραβήξει την προσοχή του ελληνικού κοινού και να αυξήσει τα ποσοστά των κυβερνώντων κομμάτων στις κινηματογραφικές αίθουσες, συγνώμη στις εκλογές. Εισιτήρια προπωλούνται από τα μέσα Μαΐου, που πιθανόν θα δοθεί το επίδομα.

4. Η εταιρεία BMI ζήτησε συγνώμη και απέσυρε τις επίμαχες αφίσες.

- Η κυβέρνηση ποτέ και για κανέναν λόγο δεν πρόκειται να ζητήσει συγνώμη. Ίσως αποφασίσει να αποσύρει το επίδομα... επομένως θα έχουμε μία μικρή ομοιότητα.

5. Ο Brad Pitt έχει μεν έναν πολύ μικρό ρόλο, εντούτοις είναι εκείνος που μεσολαβεί για να κερδίσει ξανά την ελευθερία του ο Solomon.

- Στο σημείο αυτό διαπιστώνουμε μία περίεργη ομοιότητα. Το πλεόνασμα χρησιμοποιείται ως κάτι που θα οδηγήσει τη χώρα στη σωτηρία της. Μπορεί αυτό η κυβέρνηση να το έχει εκλάβει ως μία νίκη στις εκλογές, αλλά μάλλον δεν ξέρει καλά το έργο! Στην ταινία δεν κερδίζει εκείνος που καταπιέζει, αλλά ο καταπιεζόμενος. Και η ταινία βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα.

Σημείωση: Για να μην παρεξηγηθώ, ο Brad Pitt μού είναι πολύ συμπαθής.