27 Αυγούστου 2013

Το χρώμα της δημοκρατίας

08-05-2013
Μεγάλες Προσδοκίες: Η ταινία που βγήκε ήδη στους κινηματογράφους στηρίζεται στο ομότιτλο μυθιστόρημα (1861) του Charles Dickens. Κεντρικός ήρωας είναι ο Πιπ, ένα ορφανό αγόρι που μένει με την αυταρχική αδελφή του και τον άνδρα της σε μια επαρχία της Βρετανίας. Στο επίκεντρο της ιστορίας βρίσκεται ο έρωτας του Πιπ για την Εστέλα…

Σκοπός αυτού του άρθρου δεν είναι να κάνω κριτική κινηματογράφου. Αυτό που μου προκάλεσε εντύπωση, σε όλη τη διάρκεια της ταινίας, ήταν τα ρούχα της Εστέλα και πιο συγκεκριμένα το χρώμα των υφασμάτων. Διάφορες αποχρώσεις του μοβ σε γυαλιστερά υφάσματα αντιπροσώπευαν τον πλούτο σε αντίθεση με τις καφέ αποχρώσεις των ρούχων του Πιπ που δήλωναν τη μιζέρια και τη μεγάλη φτώχεια. Ο σκηνοθέτης σκιαγράφησε με χρώματα τις κοινωνικές διακρίσεις στην Αγγλία της βικτωριανής περιόδου.

Πώς συνδέεται όμως το μοβ χρώμα με τον πλούτο;

Στο παρελθόν, όταν το μοβ ήταν πολύ δύσκολο και ακριβό να αποκτηθεί, ήταν το χρώμα της βασιλικής οικογένειας. Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία μόνο οι γερουσιαστές, οι νικητές στρατηγοί και ο ίδιος ο αυτοκράτορας είχαν το δικαίωμα να φορούν μοβ. Σε αυτήν την περίπτωση το χρώμα είναι ένα είδος δείκτη. Υπάρχει μία πραγματική, φυσική σύνδεση που συμβαίνει σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο μεταξύ του ίδιου και αυτού που αντιπροσωπεύει. Σήμερα, αυτή η δεικτική σύνδεση έχει εξαφανιστεί αλλά το μοβ μεταφέρει ακόμα έννοιες όπως μεγαλοπρέπεια, λαμπρότητα, αξιοπρέπεια και ευγένεια. Το μοβ χρώμα αποτελεί μία περίπτωση μετατροπής ενός δείκτη σε σύμβολο [1].

Μεγάλη Παρασκευή: Είναι η πένθιμη μέρα της χριστιανοσύνης λόγω της σταύρωσης του Χριστού. Αυτή τη μέρα το μοβ χρώμα συναντάται στα ρούχα των ιερέων και στο «στολισμό» των εκκλησιών, για να δηλώσει το πένθος.

Στην περίπτωση αυτή το μοβ συσχετίζεται με το σούρουπο και με την εικόνα του ήλιου που δύει. Επειδή η δύση του ήλιου δηλώνει το τέλος της μέρας, το μοβ συμβολίζει το πένθος και εκφράζει τη θλίψη. Επιπλέον, το μοβ συνδέεται με νοσταλγικά συναισθήματα, στοχασμό και μελαγχολία. Το μοβ χρώμα έχει μετατραπεί από εικονικό σημείο σε σύμβολο.

Οι παραπάνω σημασίες που αποδίδονται στο μοβ είναι συμβολικές και ανεξάρτητες από το αντικείμενο στο οποίο φαίνεται το χρώμα.

Με άλλα λόγια, ένα χρώμα το οποίο σε ένα ορισμένο πλαίσιο λαμβάνεται ως δείκτης (λόγω της πραγματικής φυσικής σύνδεσης με το αντικείμενό της) ή ως εικονίδιο (λόγω της σχέσης της ομοιότητας με αυτό που αντιπροσωπεύει), με το χρόνο και με την επαναληπτική του χρήση γίνεται σύμβολο (και αποκτά συμβολική σημασία), επειδή η συνήθεια αναγκάζει τη σχέση να διατηρείται με έναν αυθαίρετο τρόπο, ανεξάρτητα από την αρχική σύνδεση [1].
Έτσι, το μοβ εκφράζει άλλοτε τον πλούτο, την πολυτέλεια, την αριστοκρατία και άλλοτε το πένθος, τη θλίψη και τη μελαγχολία.
Ο γενικός κανόνας που μπορεί να διαπιστωθεί είναι ότι τα σύμβολα σε έναν πολιτισμό αναπτύσσονται εις βάρος των άλλων τύπων σημείων, για παράδειγμα δεικτικών και εικονικών [1]. Με τον ίδιο τρόπο θα μπορούσε να εξεταστεί και η έννοια της δημοκρατίας.

Η δημοκρατία ορίζεται ως το πολίτευμα σύμφωνα με το οποίο η πολιτική εξουσία πηγάζει από το λαό και ασκείται προς όφελός του, βασικές αρχές του αποτελούν η ισονομία, η κατοχύρωση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η αρχή της πλειοψηφίας κ.λπ., ενώ αντίθετες έννοιες με αυτό είναι η τυραννία, η απολυταρχία, η ολιγαρχία, ο δεσποτισμός, η δικτατορία, ο φασισμός [2].

Σήμερα στο δημοκρατικό πολίτευμα έχει αποδοθεί συμβολική σημασία. Η Βουλή είναι διακοσμητική, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας συμβολικός, το εκλογικό αποτέλεσμα δεν αντιπροσωπεύει την πλειοψηφία, οι νόμοι… ποιοι νόμοι; Ουσιαστικά δεν υφίσταται φυσική σύνδεση της έννοιας της δημοκρατίας με την πραγματικότητα. Η πραγματικότητα έχει λίγο απ’ όλες τις αντίθετες έννοιες. Ανακατεμένες σε μία σούπα που σερβίρεται στο λαό, ο οποίος την τρώει και ξεχνάει τον εαυτό του. Μέσα στο ίδιο δημοκρατικό πλαίσιο ορισμένοι ζουν σα βασιλιάδες και άλλοι φοβούνται γι’ αυτό που θα έρθει. Βέβαια αυτό είναι φυσικό. θα πρέπει να υπάρχει φόβος για να υπάρχει και επιβολή. Το συναίσθημα που πλέον πηγάζει από το λαό είναι ο φόβος, γι’ αυτό και η λέξη δημοκρατία θα μπορούσε να αντικατασταθεί από τη λέξη φοβοκρατία. Εξουσία από τη μία και φόβος από την άλλη, δύο έννοιες που συνδέονται με το μοβ και χρωματίζουν με το χρώμα αυτό τη δημοκρατία μας…

Πηγές:
[1] Caivano, J. L. 1998, Color and semiotics: A two-way street. Color research and application, 23(6), σελ. 390-401.
[2] Μπαμπινιώτης, Γ. 1998, Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου